Autor: Ilona Puklicz

Rodzicom brak wiedzy na temat zalet dwujęzyczności, a często przekonani są wręcz o tym, że nauka polskiego jako drugiego języka zakłóca rozwój, w czym wtórują im niekiedy włoscy nauczyciele – takie przyczyny niewielkiego zainteresowania oświatą polonijną wskazuje w rozmowie z PAP Anna Smolińska, prezes i założycielka Rady Oświaty Polonijnej we Włoszech.

Jest ona także jedną z założycielek Instytutu dla Polonii w Neapolu oraz dyrektorką sobotniej szkoły kultury i języka polskiego w Lago Patria w Kampanii. Jej zdaniem należy zacząć od edukacji rodziców, którzy muszą uwierzyć w zalety dwujęzyczności.

PAP: Jakie są cele Rady Oświaty Polonijnej?

Anna Smolińska: Rada, która powstała w październiku zeszłego roku, to rezultat nawiązania współpracy między polonijnymi ośrodkami edukacyjnymi, działającymi na terenie całych Włoch. Decyzję o jej powołaniu podjęto podczas konferencji nauczycieli polonijnych w Neapolu. Celem zaś jest wspieranie rozwoju oświaty polonijnej, czyli sobotnich szkół społecznych. Rada ma strukturę federacji, która skupia sobotnie szkoły i organizacje polonijne prowadzące działalność edukacyjną. Jej aktywność skoncentrowana jest wyłącznie na szkołach społecznych i polonijnych ośrodkach edukacyjnych. Rada nie ingeruje natomiast w kwestie państwowych polskich szkół, które podlegają MEN.

PAP: Polonia włoska liccy ok. 100 tys. osób. Jaki odsetek dzieci uczy się w polskich szkołach?

A.S.: Niespełna 1 150 polonijnych dzieci. 900 z nich uczęszcza do 4 polskich szkół państwowych, zwanych Szkolnymi Punktami Konsultacyjnymi. Oprócz nich działa Szkoła Europejska i kilkanaście szkół społecznych przy polonijnych stowarzyszeniach z ok. 30 nauczycielami. Chodzi do tych szkół 250 polonijnych dzieci. Przy 100-tysięcznej Polonii są to dane wywołujące niepokój.

PAP: Jak tłumaczyć znikome zainteresowanie oświatą polonijną?

A.S.: Rodziny nie mają odpowiednich informacji na temat zalet dwujęzyczności. Wciąż dominuje przekonanie, że nauka języka polskiego zakłóci proces rozwoju dziecka. Z kolei wśród organizacji polonijnych nie ma właściwej wiedzy na temat zakładania i prowadzenia szkół społecznych ani wsparcia finansowego i metodycznego.

Problemy finansowe sobotnich szkół odczuwają polonijni nauczyciele, którzy za swoją pracę otrzymują minimalne wynagrodzenie lub też żadne, co nie zniechęca ich zresztą do tej pracy. Dodatkowo niejednokrotnie sami opłacają sobie wyjazdy na szkolenia metodyczne. Od kilku lat nauczyciele i animatorzy oświaty polonijnej mogą natomiast korzystać bezpłatnie ze szkoleń organizowanych przez Wspólnotę Polską i działający przy nim Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli.

Chcemy zaktywizować środowiska polonijne i zachęcić do zakładania sobotnich szkół, udzielać wsparcia merytorycznego i metodycznego istniejącym już ośrodkom edukacyjnym. Pracujemy nad poradnikiem.

PAP: Jakie są najważniejsze elementy nauczania w takich szkołach? Czy kładzie się nacisk na wychowanie patriotyczne czy też na kulturę, ogólną wiedzę o Polsce?

A.S.: Do sobotnich szkół polonijnych uczęszczają przeważnie dzieci polsko-włoskiego pochodzenia, które mają sporadyczny kontakt z Polską i w niektórych przypadkach w ogóle nie mówią po polsku. To oznacza, że każdy element nauczania jest ważny – od nauki języka polskiego poprzez historię i wiedzę o Polsce. Dzieci chłoną informacje o Polsce, którą zaczynają odkrywać. W ich środowiskach wręcz nie mówi się o Polsce. Z zainteresowaniem śledzą lekcje historii. Najmłodsi natomiast uwielbiają polskie zabawy i bajki. Są szkoły, które organizują spotkania z polskimi autorami bajek. Bardzo istotnym elementem jest też zapoznanie z polską kulturą i tradycjami. W każdej szkole dzieci malują pisanki, witają wiosnę tradycyjną Marzanną, przygotowują jasełka.

Zajęcia odbywają się przeważnie raz w tygodniu. Każda ze szkół społecznych opracowuje własny program nauczania, opierając się na podstawie programowej dla uczniów polskich uczących się za granicą opracowanej przez MEN. Ze względu na zróżnicowany poziom kompetencji językowych i zróżnicowany wiek uczniów nie jest możliwe opracowanie jednolitego programu dla wszystkich szkół.

PAP: Jakie są oczekiwania rodziców, którzy posyłają dzieci do takich szkół? Czy chcą, by ich wyręczyły? Powszechnym zjawiskiem jest to, że nawet w polskich rodzinach z dziećmi rozmawia się po włosku.

A.S.: Rodzice często oczekują, że szkoła nadrobi ich zaległości w polskojęzycznym wychowaniu. Kiedy przyprowadzają 10-letnie dziecko, które nie mówi po polsku, wymagamy od rodziców ścisłej współpracy. Aby opanować drugi język, należy mu poświęcić 25 godzin tygodniowo. W polskiej szkole dzieci przebywają tygodniowo 3-4 godziny. Jeśli rodzic nie zacznie rozmawiać z dzieckiem po polsku również w domu lub odrabiać wspólnie z nim zadań domowych z polskiej szkoły, nie osiągnie oczekiwanych rezultatów. Są też rodzice, którzy liczą, że rozbudzimy zainteresowanie Polską, ponieważ dzieci nie chcą do niej jeździć. Rzecz całkiem naturalna, jeśli dziecko ma trudności z porozumiewaniem się z najbliższą rodziną i rówieśnikami. W takich i podobnych przypadkach polonijny rodzic obwinia zawsze system, czyli brak polonijnych szkół, nie zdając sobie absolutnie sprawy, że jest przeciwnie.

Każda polska szkoła stara się we własnym środowisku dotrzeć do jak największej grupy polonijnych rodziców i rozpowszechnić zalety dwujęzyczności. Niektóre z nich prowadzą nawet regularne szkolenia dla rodziców na ten temat. Ale to nie wystarczy. W kraju, jakim są Włochy, gdzie znaczna część Polonii dobrowolnie uległa asymilacji, potrzebne jest działanie na większą skalę. Mam na myśli ogólnokrajową kampanię promującą zalety dwujęzyczności zarówno w języku włoskim, jak i polskim. Rozwój oświaty polonijnej powinien rozpocząć się właśnie od edukacji polonijnego rodzica.

PAP: A jak bardzo angażują się sami uczniowie?

A.S.: Trzeba przyznać, że najtrudniejszym przedsięwzięciem jest przekonanie rodziców do polskiej szkoły. Kiedy bowiem dziecko przekroczy próg szkoły polonijnej, chce w niej zostać. Proponowane zajęcia są tak atrakcyjne, że niejednokrotnie budzą zaciekawienie włoskich dzieci, które mówią: „ja chcę do szkoły, do której chodzi Zosia”.

PAP: Polskie dzieci chodzą do zwykłych włoskich szkół. A tam zdarza się nawet, że dowiadują się od nauczycieli, że Kopernik był Niemcem. Przy okazji 70. rocznicy Powstania Warszawskiego przewertowaliśmy wiele włoskich podręczników do historii, by przekonać, że w ogóle się o nim nie wspomina, nawet nauczyciele o nim nie słyszeli.

A.S.: Rzeczywiście, w szkole włoskiej mało jest informacji o Polsce. W gimnazjum pojawiają się pierwsze wzmianki o Janie III Sobieskim i Odsieczy Wiedeńskiej, o polityce carycy Katarzyny i o III rozbiorze Polski. W książce do geografii natomiast wspomina się o wejściu Polski na scenę Europy w 966 roku wraz z przyjęciem chrześcijaństwa, po czym jest natychmiastowe przejście do rozbiorów i II wojny światowej. Więcej mówi się o murze berlińskim niż o wkładzie „Solidarności”. Te wszystkie braki szkoły społeczne starają się uzupełniać. W naszej szkole zdarzył się przypadek, gdzie dziecko poprosiło polską nauczycielkę historii o dodatkowe informacje, ponieważ chce poprowadzić w swojej włoskiej szkole lekcję o Polsce. Niestety wciąż spotykamy się z przypadkami, kiedy to włoscy nauczyciele krytykują naukę języka polskiego lub też wręcz jej zakazują, ponieważ – jak twierdzą – „zakłóca to poprawny proces rozwoju mowy i przyswajania wiedzy”.

PAP: Jak układa się Wasza współpraca ze stroną włoską? Czy spotykacie się z przychylnością czy też musicie w różnych miastach walczyć o każde pomieszczenie?

A.S.: Ogólnie strona włoska jest przychylnie nastawiona do naszych działań, ale z lokalami zawsze był problem. Wedle włoskiego prawa stowarzyszenie może otrzymać prawo do użytkowania bezpłatnie auli w szkole włoskiej, ale tylko w tygodniu, kiedy szkoły są otwarte. W przypadku sobotnich szkół jest to rozwiązanie niezadowalające. Dlatego też szkoły społeczne wynajmują pomieszczenia od innych szkół prywatnych.

Rada Oświaty Polonijnej to młoda organizacja, przed którą stoją duże wyzwania. Ale są już rezultaty. W regionie Kampania powstały dwie nowe sobotnie szkoły. Od samego początku otrzymaliśmy wsparcie zarówno ze strony konsulatu RP w Rzymie, jak i Stowarzyszenia Wspólnota Polska. Nie zapominajmy, że to właśnie sobotnia szkoła jest mostem łączącym polonijne dzieci z Polską.

 Z Rzymu Sylwia Wysocka, Polska Agencja Prasowa

Szanowni Państwo,
zostaliście zakwalifikowani na 1. kurs metodą online Stowarzyszenia ‚Wspólnota Polska” na temat sposobu tworzenia pomocy edukacyjnych dla dzieci polonijnych.

Skąd taki temat kursu?

Wszyscy doskonale wiemy, że dziecko polonijne ma inne warunki do przyswajania języka polskiego niż dziecko w Polsce.  Poza Polską język polski jest językiem mniejszościowym: dziecko najczęściej słucha go tylko w domu i raz w tygodniu w placówce polonijnej. Taki mały człowiek musi opanować w krótkim czasie dwa lub więcej języków. A naszą rolą – rolą pedagogów w placówkach polonijnych – jest dbanie o to, by język polski był językiem, który – po prostu – nasi podopieczni będą lubić i będą chcieć się nim posługiwać: w mowie i w piśmie.

Promujemy umiejętność czytania.

Umiejętność czytania jest potężnym narzędziem do  poznawania kultury Polski. Daje tez możliwość lepszego funkcjonowania w kraju przodków. Musimy zachęcać do nauki czytania i stwarzać dzieciom takie warunki, które będą sprzyjały wzrostowi prestiżu czytania po polsku w ich oczach. Potrzebujemy ku temu materiałów. Nie da się jednak stworzyć podręcznika idealnego do nauki czytania dla dzieci polonijnych, ponieważ kultura i zwyczaje każdego kraju są różne. Różne też są zasady czytania w językach poszczególnych krajów, a to powoduje przenoszenie ich na czytanie w języku polskim. Tak więc dzieci polonijne mają odmienne trudności. Nauczyciele w poszczególnych krajach wiedzą najlepiej co potrzebują ćwiczyć ich podopieczni. Dlatego też podręczniki tworzone dla małych Polaków  w USA powinny się różnić od tych tworzonych dla dzieci we Włoszech, we Francji, Niemczech czy  Irlandii. Bo inna jest kultura  i język tych krajów. Dlatego zachęcamy do tworzenia własnych pomocy i tekstów, do tworzenia własnego „niezbędnika” do czytania!

 Istnieje jednak wspólny mianownik podręczników w różnych krajach:

Wszędzie jednak powinna być zastosowana podobna metoda nauki czytania w języku polskim. Według nas najlepsza jest metoda sylabowa, czyli taka, która pozwala dziecku – słyszącemu na co dzień dwa systemy fonologiczne – usłyszeć dokładnie to, co czyta. Nie da się bowiem wypowiedzieć spółgłosek polskich bez charakterystycznego [y] w wygłosie. Dziecko głoskując wyraz Ly-A-My-Py-A słyszy coś innego niż dziecko sylabizujące LAM-PA. Dlatego celem tego kursu będzie nauczenie Państwa tworzenia pomocy edukacyjnych do nauki czytania przydatnych właśnie dla Waszych dzieci, tj. uwzględnienia kultury i języka kraju, w którym żyjecie.

Kurs składał się będzie z trzech modułów. W modułach – udostępnianych Państwu co dwa tygodnie od 12.01.2015 roku – będziemy szczegółowo omawiać etapy wprowadzania sylab, sposoby ich wprowadzania oraz uczyć Państwa budowy prostych tekstów z liter, jakie dziecko będzie już znało tak, aby czytanie nigdy nie było dla niego tylko „klepaniem czytanki”. Będziemy także pokazywać Wam ćwiczenia i pomoce, które same stworzyłyśmy. Po każdej partii materiału czeka Was mały sprawdzian :), na którego wykonanie będziecie mieć dwa tygodnie. Osoby, które przebrną przez teorię i trzy razy wykonają poprawnie „zadanie domowe” (vel „sprawdzian”) otrzymają certyfikat ukończenia kursu wydany przez Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. W trakcie trwania kursu jesteśmy do Waszej dyspozycji w komentarzach pod poszczególnymi modułami.

Dodatkowym atutem jest to, iż zostanie po tym kursie Państwu gotowy zestaw podstawowych pomocy do nauki czytania po polsku, który będziecie Państwo mogli wykorzystać w pracy z dziećmi.

Mamy nadzieję, że zostaniecie z nami. Wszystkim nam zależy na efektywnej nauce czytania dzieci polonijnych za granicą.

Pozdrawiamy Wszystkich serdecznie i życzymy Wesołych Świąt!